PROPOLİS
Propolis latince bir kelime olup, bir şehrin savunması anlamına gelmektedir. Bal arılarının kovanlarını her türlü tehlikeye karşı korumak maksadıyla doğadan topladıkları macunumsu doğal bir karışımdır. Bal arıları propolisi ağaçların ve çeşitli bitkilerin gövde, yaprak ve salgılarından topladıkları reçinemsi maddeleri kendi salgıları ile özümseyerek oluştururlar. Kovanlardaki boşluklarda, deliklerde ve propolis tuzaklarında depolarlar. Propolis tuzaklarından kazınarak alınan oldukça vizkoz-reçinemsi bu karışım ham propolis olarak adlandırılır. Propolis insanlar için de şifa kaynağı olup, M.Ö 4000’li yıllara kadar insanların propolisi sağlıkları için kullandıkları çeşitli tabletlerde gösterilmiştir. Propolis ham olarak tüketilmez, ancak çeşitli çözgenlerde(su, polialkoller, zeytinyağ gibi) hazırlanan propolis özütleri olarak tüketilir. Ham proposin yaklaşık %60-70’lik kısmını balmumu ve vakslar oluştuğu için bunlardan ari propolis özütlerinin tüketimi daha doğrudur. Propolis için en ideal çözücü etil alkol olup, %60-70 ‘lik etil alkolde hazırlanan propolis ekstrakları günümüzde çeşitli apiterapik amaçlar için kullanılmaktadır. Ticari olarak hazırlanmış çeşitli propolis tablet, damla, sprey, şat ve kapsülleri piyasalarda bulunmaktadır.
İyi bir propolis özütünün özellikleri nasıl olmalı? Propolis özütlenmesinde kullanılacak çözücünün saf olması ve insan sağlığını tehlikeye atacak bir çözücü olmamasına gerekir. Bu nedenle gıda katkı yönetmenliğine uygun çözücüler kullanılmalıdır. Propolis özütünde hiçbir sentetik ve doğal boyar madde bulunmamalı. pH değeri 4-5 arasında değişen asidik yapıda bulunan propolis özütünün içinde yeterli derecede polifenoller bulunmalı. Propolis etken maddelerinin büyük çoğunluğunun polaritesi etanole yakın olup direk olarak suya veya zeytinyağına geçen etken madde miktarı düşüktür. Ancak henüz bir propolis özütü standardı bulunmadığı için Bakanlık onaylı ürünler tercih edilmeli.
Propolis nerelerde kullanılır? Dünya da ve ülkemizde giderek önemi ve kullanım potansiyeli artan propolis gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Apiterapi arı ürünleri ile tedavi şekli olup geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın(GETAT) bir parçasıdır. Propolis apiterapinin en önemli bileşeni olup, hem bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde ve hem de çeşitli hastalıkların tedavi edilmesinde propolis özütlerinden önemi büyüktür. Literatürde yapılmış binlerce bilimsel çalışma etanolik propolis özütlerinin çok geniş spektrumlu olarak terapötik fonksiyonlara sahip olduğuna göstermektedir. Propolis güçlü bir antioksidan ajan olup, oksidatif stresin oluşumunu engelleyerek bu bağlamda oluşan pek çok hastalığın oluşmasını engeller. Anti-aging ajan olarak katarak ve Alzheimer oluşmasını engeller, Kardiyovaskuler sistem hastalıkların engellenmesinde de önemlidir. Propolis güçlü bir antibakteriyal, antifungal ve antiviral ajan olup, bakteriyal ve viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılır. Gastrit ve ülser oluşumuna yol açan Helicobacter pylory tedavisinde önemli bir gıda katkı maddesidir. Propolis güçlü bir antiinflamatuar ajan olup, yaraların iyileşmesinde romatizmal hastalıkların tedavisinde önem arz etmektedir. Propolis sitotoksik etkisi ile antitumoral aktiviteye sahip olup çeşitli kanser hücrelerinin gelişmesini durdurma yeteneğine sahiptir. Propolis anti-diabetik ajan olarak kan şekerinin düşürülmesinde, nöroprotektif gibi pek çok biyolojik aktif özelliği bulunmaktadır.